طوفان فکری چیست و چطور می‌توان از آن برای خلق ایده‌های نوآورانه استفاده کرد؟

چرا از طوفان فکری استفاده می‌کنیم؟

حل مسائل به‌طور جمعی، معمولا توسط رفتارهای نادرست گروهی تضعیف می‌شود؛ در حالی که شروع به کار با یک فرایند ساختار‌یافته و تحلیلی، می‌تواند گروه را به‌سمت خلق ایده‌های کاربردی و غیرقابل‌تصور سوق دهد.

از طرف دیگر طوفان فکری با فراهم‌کردن محیطی آزاد، همه افراد را به مشارکت تشویق می‌کند. در جلسات طوفان فکری، از ایده‌های عجیب‌‌وغریب استقبال می‌شود، تمام ایده‌ها برای همه افراد ارزشمند ‌هستند، همه شرکت‌کنندگان تشویق می‌شوند که به‌طور کامل مشارکت کنند و افراد در توسعه مجموعه‌ای غنی از راه‌حل‌های خلاقانه، به یکدیگر کمک می‌کنند.

طوفان فکری باعث می‌شود که افراد، تجارب مختلفشان را با دیگران به اشتراک بگذارند. این کار باعث افزایش غنای ایده‌های کشف‌شده می‌شود؛ یعنی اغلب می‌توانید راه‌حل‌های بهتری برای مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستید، پیدا کنید.

همچنین این جلسات به شما کمک می‌کنند تا از راه‌حل‌های انتخاب‌شده اعضای تیم استفاده کنید و  اگر افراد درگیر توسعه ایده‌ خود باشند، احتمالا بیشتر به آن متعهد خواهند بود؛ علاوه بر این، چون طوفان فکری فعالیت سرگرم‌کننده‌ای نیز هست، به اعضای تیم کمک می‌کند تا با اشخاص دیگر تعامل کنند، زیرا آنها در یک محیط مؤثر و باارزش، با هم مشکلات را حل می‌کنند.

اگرچه طوفان فکری می‌تواند بسیار مؤثر باشد، مهم است که با ذهن باز و بدون حس قضاوت‌گری به آن نزدیک شوید؛ اگر این کار را نکنید، بقیه افراد به‌ هم می‌ریزند، تعداد و کیفیت ایده‌ها پایین می‌آید و روحیه گروه خراب می‌شود.

طوفان فکری فردی

در حالی که طوفان فکری گروهی، اغلب در خلق ایده جهت حل مسئله مؤثر است، مطالعات متعددی نشان داده‌اند که طوفان فکری فردی، ایده‌های بیشتر و بهتری نسبت به طوفان فکری گروهی ایجاد می‌کند.

این امر می‌تواند به این دلیل باشد که همه افراد گروه، همیشه قوانین جلسات طوفان فکری را رعایت نمی‌کنند و ممکن است رفتارهای نامتعارف نیز از اعضا سر بزند. شاید افراد توجه زیادی به ایده‌های دیگران نشان ‌دهند و خودشان ایده‌ای را خلق نکنند یا وقتی منتظر نوبت برای صحبت‌ کردن هستند، ایده خود را فراموش ‌کنند.

وقتی به‌تنهایی طوفان فکری را انجام می‌دهید، به نگرانی درمورد سؤالات شخصی یا نظرات دیگران نیازی نیست و می‌توانید آزادتر و خلاق‌تر باشید؛ به‌عنوان مثال، ممکن است دریابید که وقتی ایده‌ای را که نمی‌خواستید در گروه مطرح کنید، به‌تنهایی کشف می‌کنید، به ایده مهمی تبدیل می‌شود.

با وجود این، ممکن است در هنگام طوفان فکری فردی، ایده‌های خود را گسترش ندهید؛ زیرا شما تجربه وسیع اعضای گروه را ندارید.

نکته: برای بیشترین استفاده از جلسه طوفان فکری فردی، مکان راحتی را برای نشستن و فکرکردن انتخاب کنید. مواردی را که باعث به‌هم‌خوردن تمرکزتان می‌شود، به حداقل برسانید تا بتوانید روی مسئله موردنظر تمرکز کنید. می‌توانید برای رعایت ترتیب و توسعه ایده‌ها، از «نقشه ذهنی» استفاده کنید.

طوفان فکری فردی در مواقعی که شما نیاز به حل یک مشکل ساده دارید، می‌خواهید لیستی از ایده‌ها را ایجاد کنید یا روی یک موضوع گسترده تمرکز کنید، مؤثر است. طوفان فکری گروهی اغلب برای حل مشکلات پیچیده مؤثرتر است.

طوفان فکری گروهی

 

در جلسات گروهی طوفان فکری، می‌توانید از تجربه‌ و خلاقیت اعضای تیم استفاده کنید. وقتی که یک عضو ایده‌ای را مطرح می‌کند، خلاقیت و تجربه عضو دیگر می‌تواند این ایده را به مرحله بعدی ببرد؛ در کل با طوفان فکری گروهی، می‌توانید ایده‌های عمیق‌تری را خلق کنید.

یکی دیگر از مزایای طوفان فکری گروهی، این است که به همه کمک می‌کند تا احساس کنند که در پیداکردن راه‌حل کمک کرده‌اند و به افراد یادآوری می‌کند که دیگران ایده‌های خلاقانه‌ای برای ارائه دارند؛ این فعالیت، سرگرم‌کننده نیز هست، بنابراین می‌تواند برای تیم‌سازی مفید باشد.

طوفان فکری گروهی می‌تواند برای بعضی از افراد، فعالیت پرریسکی باشد. به‌نظر می‌رسد که پیشنهادات غیرمعمول در نگاه اول فاقد ارزش هستند. اگر چنین شد، باید جلسات را با استواری و تحکم بیشتری برگزار کنید تا گروه این ایده‌ها را کوچک نشمارد و خلاقیت را از بین نبرد.

مطلب مرتبط: ویدئو: چطور گروه ها و جمع هایی خلاق داشته باشیم؟

در صورت امکان، شرکت‌کنندگان باید از طیف گسترده‌ای از رشته‌ها باشند. این کار باعث تنوع تجارب و خلاقانه‌ترشدن جلسات می‌شود. با این حال، این گروه را مانند سایر گروه‌های کاری نباید بزرگ کنید، معمولا گروه‌های ۵ تا ۷ نفر مؤثر هستند.

نحوه استفاده از ابزار

اغلب با تلفیق طوفان فکری فردی و گروهی و مدیریت فرایندها مطابق با قوانین ذکرشده، می‌توانید بهترین نتیجه را کسب کنید؛ مثلا می‌توانید افراد را تشویق کنید که بی‌وقفه روی ایده خود تمرکز کنند؛ با این کار می‌توانید تعداد ایده‌های خلق‌شده را به حداکثر ‌برسانید و احساس پیوند تیمی را که در یک جلسه خوب طوفان فکری رخ می‌دهد، تجربه کنید.

برای اجرای مؤثر جلسه طوفان فکری گروهی، مراحل زیر را دنبال کنید:

گروه را آماده کنید

ابتدا یک محیط مناسب برای جلسه تعیین کنید. از کافی‌بودن نور اتاق مطمئن شوید و ابزارها، منابع و وسایل پذیرایی موردنیاز را آماده کنید.

تیم شما برای حل مشکل، تا چه اندازه اطلاعات یا آمادگی لازم را دارد؟ به یاد داشته باشید که آمادگی مهم است، اما اگر بیش از حد باشد، می‌تواند ماهیت آزمایشی جلسه را محدود کند یا حتی از بین ببرد.

مسئله را تعریف کنید

مسئله‌ای را که می‌خواهید حل کنید، به‌طور واضح تعریف کنید و معیارها را مشخص کنید. این نکته را روشن کنید که هدف این جلسه، خلق هرچه‌بیشتر ایده‌ها است.

در ابتدای جلسه، به افراد کم‌حرف بگویید که ایده‌های خود را تا حد امکان بنویسند، سپس بخواهید که آنها را به اشتراک بگذارند، در حالی که به همه فرصتی عادلانه برای مشارکت می‌دهید.

بحث را هدایت کنید

وقتی همه ایده‌های خود را به اشتراک گذاشتند، یک بحث گروهی را برای گسترش ایده‌های افراد دیگر شروع کنید و از آنها برای خلق ایده‌های جدید استفاده کنید. تکیه بر ایده‌های دیگران، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های طوفان فکری گروهی است.

همه افراد، به‌ویژه افراد کم‌حرف‌تر را به مشارکت و توسعه ایده‌ها تشویق کنید و آنها را از انتقاد ایده‌ها منصرف کنید.

اگر شما به‌عنوان مجری گروه ایده‌ای دارید، باید آن را با بقیه در میان بگذارید، اما بیشتر وقت و انرژی خود را صرف حمایت از تیم و هدایت بحث کنید. هر بار فقط به یک موضوع بپردازید و اگر افراد از بحث خارج شدند، آنها را دوباره به موضوع اصلی بازگردانید.

به یاد داشته باشید که هنگام طوفان فکری، باید به افراد اجازه سرگرم‌شدن بدهید. از خلاقیت افراد استقبال کنید و تیم را به ایجاد ایده‌های بیشتر تشویق کنید؛ چه ایده‌هایی که اجرایی هستند و چه ایده‌هایی که عملی نیستند. برای تولید ایده‌های غیرمنتظره، از آزمایش‌های فکری مثل « آزمایش انگیزشی» یا «آزمایش داده تصادفی» استفاده کنید.

رشته فکری مشخصی را طولانی‌مدت دنبال نکنید. مطمئن شوید که تعداد خوبی از ایده‌های مختلف را خلق و ایده‌های افراد را با جزئیاتشان بررسی می‌کنید. اگر عضوی از تیم برای کشف یک ایده به بررسی دقیق نیاز دارد، به او اجازه دهید تا این کار را انجام دهد.

اگر قرار است جلسه طوفان فکری مدت زمان زیادی طول بکشد، زمان‌هایی را برای استراحت در نظر بگیرید تا افراد بتوانند تمرکز خود را حفظ کنند.

روش‌هایی برای طوفان فکری مؤثر

اگر به اندازه کافی ایده‌های خوبی ندارید، برای افزایش تعداد ایده‌هایتان از روش‌های زیر استفاده کنید:

تکنیک نردبان متحرک (The Stepladder Technique): این روش با معرفی تک‌‌تک افراد در زمان خودشان، باعث مشارکت افراد کم‌حرف می‌شود؛

تکنیک ذهن‌انگاری (brainwriting): این روش شامل نوشتن ایده‌ها است و می‌توانید از آن برای تشویق همه افراد به تولید و توسعه ایده‌ها استفاده کنید؛

تکنیک طوفان فکری آنلاین (Online Brainstorming): این روش که به آن شبکه‌سازی فکری هم گفته می‌شود، روشی الکترونیکی است که از اسنادی که در سرور مرکزی یا سیستمی که در Cloud ذخیره شده است، استفاده می‌کند؛

روش نوشتاری لغزش کرافورد (Crawford's Slip Writing Approach) : می‌توانید از این روش برای به‌دست‌آوردن ایده‌های فراوان از همه شرکت‌کنندگان و مشاهده میزان محبوبیت ایده‌ها استفاده کنید؛

تکنیک‌های زیر نیز در موقعیت‌های خاصی می‌توانند به شما کمک کنند:

طوفان فکری معکوس (Reverse Brainstorming ): از این روش برای بهبود محصول یا خدمات استفاده می‌شود.

ستاره‌افشانی (Starbursting): به شما کمک می‌کند تا سؤالاتی ضروری را برای ارزیابی پیشنهادات مطرح کنند؛

روش چارِت (Charette Procedure): وقتی بیش از ۱۰ یا ۱۲ نفر درگیر طوفان فکری شوند، جلسه بی‌اثر و بی‌فایده می‌شود؛ اما روش چارِت به شما کمک می‌کند تا طوفان فکری را با گروه‌های بزرگی از افراد نیز بتوانید انجام دهید؛

روش نوبتی رابین (Round-Robin Brainstorming): می‌توانید از این رویکرد برای کمک به افراد استفاده کنید تا بدون اینکه تحت‌تأثیر دیگران قرار بگیرند، در ایده‌پردازی‌ها مشارکت کنند؛

گره‌گشایی نقش‌آفرینی (Rolestorming): این روش افراد گروه را تشویق می‌کند که حین جلسه طوفان فکری، هویت شخص دیگری را نیز بپذیرند و در نتیجه موانع ذهنی خود را کاهش دهند.

مرحله بعدی: اقدام کنید

بعد از جلسه طوفان فکری فردی یا گروهی، ایده‌های زیادی به ‌دست خواهید آورد. اگرچه ممکن است پیدا‌کردن بهترین ایده‌ها برای یافتن بهترین راه‌حل‌ها دشوار به نظر برسد، تجزیه‌وتحلیل آنها گام مهم بعدی است و می‌توانید از چند ابزار برای این کار استفاده کنید.

برای سازماندهی ایده‌ها و یافتن درون‌مایه مشترک، می‌توانید از «نمودار وابستگی» استفاده کنید.

«ماتریس تحلیلی تصمیم‌گیری» و «تجزیه‌و‌تحلیل مقایسه زوجی» به شما کمک می‌کند تا بین گزینه‌های مختلف انتخاب کنید؛ همچنین می‌توانید از تکنیک «۶ کلاه تفکر» استفاده کنید تا ایده‌ها را از دیدگاه‌های مختلف بررسی کنید. «شمارش اصلاح‌شده بوردا» و «چند آرایی» هم می‌تواند به افراد شما کمک کند تا به‌عنوان یک تیم، بین گزینه‌ها انتخاب درستی کنید، به‌خصوص وقتی که اختلاف بین گزینه‌ها، کاملا ذهنی است.

نکات کلیدی

• جلسات طوفان فکری می‌توانند راه‌حل‌های خوبی برای مشکلات ارائه دهند، اگر به‌خوبی مدیریت شوند؛ همچنین می‌توانند افراد را به پیداکردن راه‌حل تشویق کنند، زیرا آنها با هم همکاری می‌کنند و در گسترش ایده‌ها نقش مهمی دارند.
• بهترین روش، ترکیبی از طوفان فکری فردی و گروهی است. یادتان باشد که در طی این جلسات،  از هیچ ایده‌ای نباید انتقاد و خلاقیت افراد را باید تشویق کرد.

 

 

منبع: mindtools.com