پرسونا (Personas) چیست و راهنمای ایجاد گام به گام آن
پیش از شروع طراحی محصول، شناخت نیاز کاربران به کمک پرسونا از اهمیت بسیاری برخوردار است. با تهیه پرسونا می‌توان محصولی طراحی کرد که با نیازهای کاربران عادی در زمینه‌ها و سنین مختلف هماهنگ باشد و به رفع این نیازها کمک کند.
ایجاد پرسونا روش خوبی برای رسیدن به هدف فوق است. پیشگام توسعه نرم‌افزار، آلن کوپر (Alan Cooper) اولین پرسونا را با همکارانش در دهه ۸۰ ایجاد کرده بود. در این مقاله، ما در مورد نحوه ایجاد پرسونا از طریق هفت گام صحبت خواهیم نمود.
پرسونا چیست؟
پرسونا به معنای ایجاد یک یا چند شخصیت داستانی است که می‌تواند معرف اکثریت کاربران بالقوه محصول به همراه نیازهایشان باشد. در مجموع پرسونا از طریق تحقیقات کمی و کیفی بسیار ایجاد می‌شود. پرسونا در پاسخ به سؤال «ما برای چه کسی طراحی می‌کنیم؟» تهیه می‌شود. این ابزاری قدرتمند است که مبتنی بر یافته‌های تحقیقاتی بوده و برای کمک به ایجاد عملکرد محصول از طریق بهینه‌سازی تحقیقات تجربه کاربری (User Experience) به کار می‌رود.
پرسونا نه تنها برای یک کاربر خاص نبوده، بلکه نیازهای اکثریت جامعه هدف را نشان می‌دهد و می‌تواند برای درک شخصیت کاربر، رفتار، نگرش، مهارت‌ها و زمینه‌های کاری کاربران استفاده شود.
چرا از پرسونا استفاده می‌کنیم؟
بررسی داده‌های پژوهشی بی‌شمار برای طراحی محصول کار سختی است، به ویژه هنگامی که ما نیاز به توجه به داده‌ها در کل فرآیند داریم. بنابراین، پرسونا چیزی نسبتاً واقع بینانه‌تر و عینی‌تر خواهد بود، اگرچه یک شخص واقعی نیست؛ اما عادی‌ترین تصویر از کاربر واقعی بوده و می‌تواند نیازهای کاربران را به ما یادآوری کند. هم‌چنین می‌تواند به ما کمک کند تا یک مدل تجربه کاربری بهتری را ایجاد کنیم. زیرا کاربران واقعی هنگام استفاده از محصول، احساس راحتی بیشتری خواهند داشت. به همین دلیل می‌تواند توسعه محصول را تسهیل کند.
طبقه بندی پرسونا
به طور کلی پرسوناها می توانند در ۲ دسته طبقه‌بندی شوند: پرسونای بازاریابی و پرسونای طراحی
پرسونای بازاریابی
شخصیت‌های معمول مشتریان یک محصول یا یک شرکت هستند، آن‌ها از نظر ترجیح خرید، روابط اجتماعی، نحوه مصرف و سنین شباهت‌های زیادی به مشتریان واقعی دارند. پرسونا به شرکت کمک کند تا رفتار مشتریان را پیش‌بینی کنند.
پرسونای طراحی
(به عنوان مثال پرسونای کاربر و پرسونای UX) معرف کاربران یک محصول یا خدمت است که دارای امتیاز مشابهی در آداب و رسوم استفاده، الزامات محصول، ترجیحات و اهداف است. این پرسونا می‌تواند نیازهای کاربران بالقوه را توصیف کرده و به توسعه‌دهندگان کمک کند که در هنگام طراحی عملکرد، بر روی کاربرانشان تمرکز کنند و محصولات را با نیازهای کاربران مطابقت دهند.
ارزش‌ها و کارکردهای پرسونا
- بررسی درک مطلب درباره کاربران: هرچه گروه طراحی، کاربران خود بیش‌تر بشناسد، بیش از پیش نیازهای کاربران خود را خواهد شناخت.
- طراحی پیرامون کاربران هدف: پرسوناها، اهداف و الزامات کاربران را نشان می‌دهند. از طریق طراحی با محوریت کاربران هدف، می‌توان به UX بهتری دست یافت که باعث می‌شود نسخه اول محصول با طراحی مناسب، قابلیت استفاده بهتری را داشته باشد.
- جلوگیری از تعارض: با پرسوناها، هنگامی‌که تعارضی در طراحی پدید می‌آید، گروه طراحی می‌تواند بر اساس مدل اصلی تصمیم‌گیری کند.
- کنترل مدیریت: پرسوناها می‌توانند به جای طراحی مواردی که هرگز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند، به گروه طراحی کمک کنند تا بتوانند مفیدترین حالات ممکنه را توسعه دهند. با این کار مشکل تفاوت سلیقه طراحان و نیاز کاربران حل خواهد شد.
- پیش بینی رفتار کاربر: با بهره‌گیری از پرسونا میتوانید نیازها، رفتار و واکنش‌های احتمالی کاربران را پیش بینی کنید. بنابراین به کمک پرسونا میتوانید میزان استفاده از آزمون قابلیت استفاده را که امری بسیار پیچیده و زمان‌بر است، کاهش دهید.
- تنظیم رتبه‌بندی طراحی: پرسونا به تیم محصول کمک می‌کند تا مهم‌ترین عنصر طراحی را تشخیص دهند.
- صرفه جویی در زمان: پرسونا جایگزین برخی از روش‌های تحقیق سنتی تقاضای کاربر است که از این طریق سبب صرفه‌جویی در زمان خواهد شد.
چگونه می‌توان پرسونا ایجاد کرد؟
تعیین روش تحقیق
اولین گام این است که دریابیم چه کسانی مشتری بالقوه هستند. کاری که اکنون باید انجام دهیم این نیست که از هیچ شروع به تصویرسازی درباره کاربران کنیم. اما می‌توانیم در مورد افراد در زمینه‌ها، سنین، سطح تحصیلی، جنسیت و سایر عوامل مختلف تحقیق کنیم. روش‌های عادی تحقیق شامل پرسشنامه، مصاحبه به صورت خطی یا غیر خطی و مصاحبه حضوری است. پرسشنامه سریع‌تر است و می‌تواند داده‌های بیشتری را در مدت زمان کوتاهی گردآوری کند، اما انتزاعی است.
مصاحبه زمان بیشتری می‌برد اما اطلاعات کامل‌تری را دربر خواهد داشت. نیازی به انجام مصاحبه با تک تک افراد نیست. میتوانید از تکنیکی شبیه به تکنیک بحث گروهی به نام (Discussion Group) که در تحقیقات علوم اجتماعی به کار می‌رود، استفاده کنید.
روش کار آن به این صورت است که همه مصاحبه‌شوندگان را به گروه‌های کوچک ۶ تا ۱۲ نفره تقسیم کنید و بگذارید تا در مورد موضوعات ارائه شده توسط برگزارکنندگان آزادانه صحبت کنند. در همان زمان نیز برگزارکنندگان، کلمات و ایده‌های مشخص مصاحبه‌شوندگان را بدون قطع کلامشان یادداشت کنند. سپس این یادداشت‌ها را به همراه داده‌های شخصی هر مصاحبه‌شونده نزد خود نگه دارند. هم‌چنین، اطلاعات عددی حاصل از تحقیقات کمی نیز به عنوان داده‌ی پشتیبان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یافتن کاربران
گروه طراحی یا گروه محصول می‌توانند در مورد مصاحبه‌ها، سؤالاتی طراحی کنند یا موضوعات مورد نیاز خود را ارائه دهند تا مشخص شود کاربر هدف در مصاحبه‌ها چه کسی است. با تمام کارهایی که در بخش ابتدایی انجام شده است، آن‌ها باید داده‌های به دست آمده را تجزیه و تحلیل کنند تا ببینند چه کسی کاربر هدف است و تعداد این کاربران هدف چند نفر است.
فرضیه‌سازی
در این بخش، کار اصلی یافتن تفاوت بین کلیه کاربران بالقوه براساس نتیجه‌گیری تحقیق است. پس از مشخص نمودن تفاوت‌ها، لازم است تا فرضیه‌هایی را ایجاد کنیم تا دریابیم که چه نوع تفاوت‌هایی بین کاربران بالقوه وجود دارد. پس از آن برای ایجاد تصویری انتزاعی از نوع خاصی از کاربران بالقوه ایجاد کنید.
تأییدیه‌ها
کارهای مورد نیاز شامل فهمیدن این موضوع است که چه نوع پرسونایی متناسب با نیاز درونی کاربران است و کدام بخش از هر پرسونا برای استفاده از محصول مناسب خواهد بود.
الگوهای کاربر
با دسته‌بندی اطلاعات به دست آمده از گام‌های ابتدایی، این گروه اکنون می‌تواند بررسی کند که آیا اعضای گروه ویژگی‌های کاربر هدف را شناخته‌اند یا خیر. با داشتن چنین پایگاه داده کوچکی می‌توان هر نوع کاربر بالقوه و نیازهایشان را شناسایی کرد. سؤال این‌جاست که آیا چنین بخش کوچکی از جامعه هدف از اهمیت یکسانی برخوردار است؟
ساختار و داده‌های پرسونا
همان‌طور که در ابتدای این مقاله ذکر شد، پرسونا یک الگوی مشخص از تصویر مشتریان عادی بالقوه است. برای غنی‌سازی تصویر پرسونا باید توضیحات بیشتری اضافه کنیم. این توصیفات براساس داده‌های به دست آمده صورت می‌گیرد، در عین حال باید اطلاعات شخصی بیشتری را نیز برای تاثیرگذاری بیش‌تر بر روی مدیران به کار ببرید. اطلاعاتی از قبیل هویت، جنسیت، شغل و آداب و رسوم است که فرض می‌کنید می‌تواند در استفاده از محصول تأثیرگذار باشد. بنابراین پس از سپری نمودن این مراحل، در پایان پرسونایی آماده می‌شود که می‌تواند در فرایند طراحی نقش موثری ایفا کند.
طراحی سناریوهای قابل استفاده
در پایان ایجاد یک پرسونا، باید سناریوهایی را طراحی کنیم که در آن‌ها پرسونا در یک محیط قابل قبول‌تر، نیازمند استفاده از محصول باشد.
طراحی بصری پرسونا
برای طراحی بصری پرسونا بهتر است تا مراحل زیر را انجام دهید:
- انتخاب تصویری برای پرسونا
- انتخاب نام و نام‌خانوادگی برای فرد پرسونا (به عنوان مثال علی محمودی)
- انتخاب لقب برای توصیف بهتر مخاطبان پرسونا (علی خوره رایانه)
- بیوگرافی
- تعیین سن، شغل، وضعیت تأهل، محل سکونت، مهارت‌ها، رشته دانشگاهی (میانگینی از مشتریان بالقوه)
- تعین سه مورد از مهم‌ترین علایق (استفاده از داده‌های حاصل تحقیقات بازار (Market Research) و آنالیتیکس (Analytics) مفید خواهد بود.)
- اهداف فردی (مانند شغل مورد علاقه در آینده)
میتوانید سایر موارد دلخواه را نیز به آن بیافزایید.
ویژگی‌های یک پرسونای خوب
یک پرسونای خوب می‌تواند در تحقیقات UX از گروه پشتیبانی کند و مقصد نهایی آن ایجاد یک محصول با UX عالی است. علاوه بر این، با ایجاد پرسونا، گروه می‌تواند به تغییر شرایط مورد نیاز کاربر، واکنش سریع‌تری نشان دهد. هم‌چنین به گروه طراحی کمک می‌کند تا یک نمونه اولیه برجسته با UX خوب ایجاد کند.
اما پرسونا باید بتواند گروه را به سمت بهینه‌سازی طراحی عملکرد در توسعه کلی هدایت کند. به همین دلیل است که ترکیب هر دو بخش می‌تواند طراحی محصول را به شدت ارتقا بخشد و سبب عملکرد پایدار شود. با این حال، ایجاد یک پرسونای خوب کار ساده‌ای نیست. ویژگی‌های یک پرسونای خوب شامل:
- به اندازه کافی داده‌ها و نتیجه‌گیری از تحقیقات را منعکس کند.
- به جای انتظار از آینده، وضعیت فعلی مصاحبه‌شوندگان را نشان دهد.
- ایده‌آل‌گرایی به جای واقع‌بینی است.
- چالشی را برای گروه پیشنهاد دهد.(اما این امر غیرممکن نیست.)
- به گروه کمک کند تا کاربران را بهتر درک کنند.
نکات کلیدی در هنگام ایجاد پرسونا
از طرفی پرسونا محدودیت‌های خود را دارد، به عنوان مثال به دلیل ویژگی مهم آن که براساس نیازهای کاربران ایجاد می‌شود؛ نمی‌تواند کیفیت علاقه کاربران را منعکس کند. هنگامی‌که به اندازه کافی داده‌های عادی از کاربران موجود نباشد، می‌تواند جهت طراحی را منحرف کند. این نکته‌ای است که در هنگام ایجاد پرسوناهای کاربر، توجه زیادی را به خود جلب می‌کند.
در پایان بهتر است بدانید که تنها یک روش تفکیک کاربران در تحقیقات UX به منظور تولید محصول وجود نداشته و ایجاد پرسونا که یکی از این روش‌هاست. اگر گروه نیاز به تصمیم‌گیری دقیق برای ایجاد شخصیت‌های خاص خود دارد، باید در مورد چگونگی ایجاد پرسونا با کیفیت و اعتبار بیش‌تر بررسی کند و از همه‌ی روش‌های متداول استفاده نماید. علاوه بر این، جمع‌آوری دانش بیش‌تر در مورد فیزیولوژی کاربر نیز یکی از مهارت‌های طراحان است. از طریق این مقاله، خوانندگان باید به خوبی درک کنند که چگونه می‌توانند پرسوناهای مخصوص به خود را ایجاد کنند و این روش را در آینده در کار خود بگنجانند تا تجربه کاربری محصولات را بهبود بخشند.
سایر منابع:
